جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز یکشنبه ۲۶ مرداد (۱۶ اوت) در واکنش به تلاش آمریکا برای فعال کردن “مکانیسم ماشه” گفت از آنجا که آمریکا از ماه مه ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای طرف مذاکره خارج شده، دیگر عضوی از این توافق به شمار نمی‌رود که بتواند کلید فعال کردن مکانیسم ماشه را بزند.
“مکانیسم ماشه” راهکار پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ کشورهای پنج‌به‌اضافه‌یک با ایران است. بر اساس این راهکار، هرگاه یکی از کشورهای ذیربط در توافق هسته‌ای از انجام تعهدات خود عدول کند، طرف مقابل نیز از حق عدول از این توافق برخوردار خواهد شد.
بورل افزود: «به همین دلیل ما معتقدیم ایالات متحده آمریکا در موقعیتی قرار ندارد که بتواند از این مکانیسم که برای اعضای شرکت کننده در توافق در نظر گرفته شده، استفاده کند.» بر اساس توافقی که میان ایران و کشورهای پنج به علاوه یک (آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین و آلمان) در سال ۲۰۱۵ صورت گرفت، ایران حق بهره برداری از برنامه هسته‌ای برای اهداف غیرنظامی است اما حق دنبال کردن اهداف نظامی را ندارد.
سخنگوی بورل نیز با اشاره به رای نیاوردن قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که اکتبر امسال به پایان می‌رسد گفت این بخشی از توافق بوده و خواهد ماند.
در همین روز محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران گفت: «اسنپ‌بک آمریکا آنچنان غیرقانونی است که قابل پذیرش نیست و آنها این را می‌دانند که نمی‌توانند از اسنپ‌بک استفاده کنند.»
او به سخنان جان بولتون، مشاور امنیتی پیشین دونالد ترامپ اشاره کرد که روز هشتم می ۲۰۱۸ در یک مصاحبه مطبوعاتی در کاخ سفید گفته بود که «ما دیگر عضو برجام نیستیم که از اسنپ‌بک استفاده کنیم»، و اضافه کرد «هنوز صورتجلسه آن در سایت کاخ سفید وجود دارد مگر اینکه بروند آن جمله را بردارند.»
شبیه همین سخنان را محسن بهاروند، معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه نیز در گفت‌وگو با تلویزیون العربی تکرار کرد و گفت: «به نظر من آمریکایی‌ها نمی توانند درک کنند که بدون دیگر طرف‌های برجام و به طور یکجانبه از مکانیزم اسنپ بک استفاده کنند، زیرا آمریکا باید در چارچوب توافق فراگیر برجام اقدام کند در حالی که آمریکایی‌ها خودشان از برجام خارج شدند. دوما اینکه توافق مانع استفاده و به کارگیری این مکانیزم است.» او افزود که دیگر کشورهای عضو جامعه بین المللی و اتحادیه اروپا نیز از این خواست آمریکا حمایت نخواهند کرد.
شکست قطعنامه آمریکا را نباید به حساب درستی سیاست ایران گذاشت
قطعنامه پیشنهادی ایالات متحده برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران عصر جمعه ۲۴ مرداد (۱۴ اوت) در شورای امنیت سازمان ملل به رأی گذاشته شد و با دو رأی موافق (آمریکا و جمهوری دومینیکن)، ۱۱ رأی ممتنع (از جمله آلمان، فرانسه و بریتانیا) و دو رأی مخالف (چین و روسیه) رد شد. ایران این را به حساب یک پیروزی بزرگ برای خود گذاشت. اما برخی تحلیلگران معتقدند این شکست قبل از آن که ناشی از سیاست درست ایران باشد، نتیجه سیاست‌های تنش برانگیز و اشتباه ترامپ، وزیر خارجه و مشاوران او بوده است.
علی بیگدلی، کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با سایت “فرارو” گفته است که این “پیروزی را نباید به حساب دیپلماسی فعال ایران گذاشت”. به باور او «این عدم رای به قطعنامه پیشنهادی آمریکا قبل از اینکه رای به عدم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران باشد، یک نه بزرگ به یکجانبه گرایی آمریکای ترامپ است که با اقدامات خود در این چند وقت باعث شده که آمریکا در سیاست خارجی خود با شکست‌های متعددی روبرو شود.»
او به سخنان مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا اشاره کرد که قبل از رای گیری قطعنامه تاکید کرده بود: «اگر تحریم‌های تسلیحاتی ایران تمدید نشود، آمریکا با استدلال‌های حقوقی ثابت خواهند کرد که آمریکا هنوز عضو برجام است و با توجه به این موضوع مکانیزم ماشه را فعال خواهد کرد.» اما این کارشناس روابط بین‌الملل بعید می‌داند که «اروپا بگذارد مکانیزم ماشه فعال شود.»
دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید
به باور علی بیگدلی علت همراهی نکردن اروپا با ترامپ این است که فعال شدن مکانیزم ماشه به معنای نابودی برجام خواهد بود و «به تبع آن نیز ایران دوباره فعالیت‌های هسته‌ای خود را از سر خواهد گرفت و حتی احتمال دارد از NPT نیز خارج شود، هر چند که این مسئله به ضرر کشورمان خواهد بود، اما تنها امکان نظارت بر فعالیت‌های هسته ایران را نیز کشورهای غربی از دست خواهند داد.»
او هم‌چنین به موقعیت اروپا و تلاش این قاره برای بیرون آمدن از سایه آمریکا اشاره می‌کند که طی سالیان متمادی “درصدد بود که خود را به عنوان یک قدرت برتر در جهان جا بیاندازد و مستقل از آمریکا تصمیم گیری کند”. به باور او روی کار آمدن ترامپ “و اقدامات خارج از عرف و غیر عادی که او انجام داد، باعث شد که اروپا از آمریکا فاصله بگیرد”.
آمریکا و اسرائیل بارها هشدار داده‌اند که ایران به دنبال ساخت سلاح اتمی است. قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای ادامه تحریم تسلیحاتی ایران در این دور رای نیاورد. اما برخی کارشناسان نیز معتقدند این نباید خیال ایران را راحت کند. اروپا اگرچه با آمریکا در این زمینه همراه نشد، اما کم‌تر از آمریکا نیز به فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی و هسته ایران حساس نیست.
