معمولا بورس هر کشوری نبض اقتصادی کشور است و می‌توان با نگاه به نوسانات آن، حال و روز اقتصاد را درک کرد. اما بورس تهران ظاهرا موردی استثنائی است که روند افت و خیز شاخص کل هیچ ارتباطی با وضعیت اقتصاد کشور نشان نمی‌دهد و بیشتر شبیه معجزه است.
برای نمونه شاخص کل بورس از ابتدای سال جاری میلادی بیش از چهار برابر شد و در نیمه هفته گذشته به بالای ۲ میلیون واحد اوج گرفت، در حالی که طی سه سال گذشته تولید ناخالص داخلی (اقتصاد) ایران بصورت متوالی منفی بوده، صادرات کشور سقوط کرده و کشور نه تنها با بحران اقتصادی، بلکه امنیتی، سیاسی و اخیرا بهداشتی (شیوع کرونا) مواجه شده است.
البته یک دلیل منطقی در رشد شاخص بورس تهران وجود دارد و آن هم افت ارزش ریال و تورم بالا است. ریال در مقابل دلار طی سال جاری ۴۰ درصد از ارزش خود را از دست داده و تورم بنابر پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول ۳۴ درصد است. بدین ترتیب ارزش ریالی سهام شرکتها، محصولات تولیدی، درآمدهای فروش در داخل و صادرات بر پایه ریال، افزایش یافته و طبیعی است که ارزش سهام آنها نیز بالاتر رود و نهایتا شاخص کل بورس رشدی حدود ۴۰ درصدی داشته باشد، اما این شاخص ۴ برابر شده و ۱۰ برابر رشد نرخ ارز، رشد داشته است.
دولت طی ماههای گذشته به خاطر رکود اقتصادی سعی کرده مردم را به سرمایه‌گذاری در بورس تشویق کند و مردم نیز به خاطر بحران بازار مسکن، رکود در صنعت و تجارت و نهایتا نبود گزینه‌ای دیگر، مجبور به ورود در بازار بورس شده‌اند.
ماه گذشته احسان عامری مقدم مدیر آموزش کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار اعلام کرد «در چند ماه گذشته بیش از ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به بازار سرمایه وارد شده است، حضور مردم در بازار سرمایه در فاصله کوتاهی اتفاق افتاد بنابراین طبیعی است که زیر ساخت‌ها با این هجوم مردم دچار اختلال می‌شود».
–
همزمان سیدکاظم موسوی عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد «در هفته‌های اخیر، روزانه حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلیارد تومان منابع نقدی جذب بازار بورس شده است».
وی گفت از آنجا که مردم سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در بورس انجام داده‌اند مسوولان بورس باید مراقب باشند این رونق حبابی نباشد که منجر به از بین رفتن سرمایه‌های مردمی شود.
این نماینده مجلس همچنین گفت مردم نباید به سودهای بورس برای طولانی‌مدت دل ببندند.
اما نکته اینجاست که وزن برخی از شرکتهای بزرگ در تعیین شاخص بورس و نوسانات آن به شدت بالاست و مثلا افزایش ارزش سهام چند شرکت صنعتی و بانکی وابسته به دولت، سپاه پاسداران یا بیت رهبری می‌تواند به اندازه تغییر ارزش سهام صدها شرکت خصوصی و کوچک، در شاخص بورس تاثیر بگذارد.
دولت و نهادهای حکومتی نیز به راحتی می‌توانند در تعیین ارزش سهام شرکتهایشان دستکاری کرده و بصورت مصنوعی آن را بسیار بالاتر از ارزش واقعی اعلام کنند. بدین ترتیب در بازار بورس حباب به وجود می‌آید که دیر یا روز خواهد شکست و مردم عادی را که به امید حفظ دارایی‌های مالی خود به بازار بورس پناه آورده بودند، به خاک سیاه بنشاند.
برای نمونه در بازار بورس روز شنبه، ۲۵ مرداد، شاخص کل بیش از ۷۲ هزار واحد سقوط کرد و صنایع پتروشیمی خلیج فارس، فولاد مبارکه اصفهان، صنایع ملی مس ایران، پالایشگاه‌های اصفهان و تهران، شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی و شرکت سرمایه‌گذاری غدیر بیشترین تاثیر را در افت شاخص بورس داشتند.
این شرکتها در واقع غول‌های دولتی و حکومتی هستند و طی چند روز گذشته با سقوط ارزش سهام مواجه بوده‌اند و بیشترین سهم را در کاهش شاخص کل بورس داشته‌اند.
اگر به وضعیت تغییر قیمت سهام این شرکتها طی چند ماه گذشته نظر کنیم، یک منحنی رشد با شیبی تند می‌بینیم، در حالی که شرکتهای صنعتی و تجاری عمده کشور همگی از رکود شکایت دارند.
دستکاری دولت در بورس؟
دولت در سال جاری خورشیدی با کسری شدید بودجه مواجه است و در نظر دارد نه تنها میزان خصوصی‌سازی‌ها، فروش اموال منقول و غیرمنقول خود را نسبت به پارسال ۱۰ برابر افزایش دهد، بلکه از طریق بورس اقدام به فروش اوراق سلف نفتی و غیره کرده است.
دولت می‌گوید در سال جاری ۴۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان دارایی‌های منقول و غیرمنقول خود را به فروش خواهد گذاشت. پارسال این رقم ۴۴۵۰ میلیارد تومان و سال ۹۷ حدود ۲۵۵۰ میلیارد تومان تومان بود.
دولت می‌تواند با بالا بردن ناگهانی و مصنوعی ارزش سهام شرکتها، همچنین تهییج مردم در خرید سهام آنها، اموال خود را به فروش برساند و چندین برابر ارزش واقعی شرکتها درآمد داشته باشد؛ اما دیر یا زود، این حباب خواهد شکست و افراد زیادی متضرر خواهند شد.
برای نمونه دولت اردیبهشت امسال اعلام کرد در نظر دارد سهم خود در بانک‌های ملت،تجارت و صادرات و دو بیمه البرز و اتکایی امین را از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ۲۰ درصد تخفیف به مردم عرضه کند.
دویچه وله را در اینستاگرام دنبال کنید
دولت همچنین اعلام کرد علاوه بر این بانک‌ها و شرکتها، چندین پالایشگاه، شرکتهای فعال در حوزه فلزات و خودروسازی را نیز می‌خواهد واگذار کند و ۲۰ تا ۳۰ درصد نیز تخفیف دهد.
اما دولت به مردم نگفت بانک‌هایی که می‌خواهد سهام‌شان را واگذار کند، در واقع زیان‌ده هستند.
بر اساس آمارهای رسمی که شهریور پارسال منتشر شد، ۹ بانک ایران زیان‌ده هستند و میزان زیان انباشه آنها به ۵۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد.
برای نمونه بانک تجارت ۱۱ هزار میلیارد تومانی و بانک صادرات نیز با زیان انباشته ۸.۵ هزار میلیارد تومان دست به گریبان هستند.
بسیاری از مردم بدون اینکه اطلاعات دقیقی از عملکرد مالی شرکتها داشته باشند، اقدام به خرید سهام می‌کنند و بعد از مدتی متوجه می‌شوند نه سودی به دستشان می‌رسد و نه اصل سرمایه خود را می‌توانند از بورس بیرون بکشند، در حالی که ارزش ریال نیز به سرعت در حال کاهش است و زیان دیگری نیز از این جنبه وارد سرمایه‌گذاران در بورس می‌شود.
* مطالب منتشر شده در این صفحه بازتاب دهنده نظر و دیدگاه نویسندگان آن است.
