4 ساعت،3 دقیقه
پاسخ به سوالات حقوقی شهروندان توسط موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل
موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل و پژوهشگر حقوقی است که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند. این وکیل به ۱۰۰ سوال حقوقی از سوی شهروندان ایرانی در بخش‌های قوانین «بازداشت و دستگیری»، «تفتیش و بازرسی منزل»، «ضبط وسایل»، «تحقیقات در مرحله بازپرسی و دادسرا» و «محاکمه در دادگاه بدوی» پاسخ داده است. این پاسخ‌ها براساس قوانین جاری ایران نوشته شده است که در بسیاری از موارد ماموران بازداشت و مسئولان قضایی توجهی به اجرای آن ندارند. بااین حال شناخت و آگاهی شهروندان از قوانین حقوقی می‌تواند در شرایط حساس پشتوانه‌ای برای آنها باشد و ماموران و نهادهای بازداشت‌کننده را وادار به پاسخگویی کند.
پرسش: ضوابط حاکم بر سوال‌ها و اوراق بازجویی دادسرا از متهم کدام هستند؟
پاسخ: سوالاتی که مقام قضایی در دادسرا از متهم می‌پرسد، باید روشن و مفید باشند. هم‌چنین سوالات نباید موجب فریب یا اغفال و یا ترساندن متهم شوند؛ به عنوان مثال، بازپرس پرونده نمی‌تواند به متهم بگوید اگر اعتراف نکند، با مجازات شدیدی مواجه خواهد شد و یا این که به دروغ و به قصد فریب متهم عنوان کند که دوستان و دیگر متهمان پرونده اعتراف کرده‌اند. افزون بر این، سوالات نباید تلقینی باشند؛ یعنی بازپرس نمی‌تواند پاسخ را به متهم تلقین کند.
در ماده ۱۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است: «نوشتن بین سطور، قلم‌خوردگی و تراشیدن کلمات در اوراق بازجویی و تحقیقات ممنوع است. اگر یک یا چند کلمه اضافه گردد، باید بر روی آن خط نازکی کشیده و این موضوع قید شود و بازپرس و شخصی که تحقیق از او به عمل می‌آید، آن را امضا کنند. هم‌چنین اگر یک یا چند کلمه از قلم افتاده و در حاشیه نوشته شود، اشخاص یاد شده باید زیر آن را امضا کنند. هرگاه این ترتیب رعایت نشود، کلمات و خطوط مزبور فاقد اعتبار هستند. رعایت مقررات این ماده در تمام مراحل دادرسی از سوی مقامات قضایی و ضابطان دادگستری الزامی است. در صورت قلم‌خوردگی جزیی، موضوع باید در ذیل برگه توضیح داده شده و به امضا اشخاص فوق برسد.»
