هجوم ملخ های ویرانگر به ایران
از: دکترخلیل خانی
ملخ ها یکی از مخرب ترین آفات نباتات محسوب میشوند. گرچه کنترل آن ها بسیار دشواربنظرمیرسد، امّاغیرممکن نیست. وقتی ملخ به صورت گروهی هجوم میآورد، آنچه در سر راهشان قراردارد را نابود میکنند. طبیعت بطورکلی دارای یک نظم مشخص و تابع قانونمندی خاص خود است. تخطی از این قانونمندی بهر صورت، صدمات بسیاری برای همه اجزاء نظم جهانی دارد. ملخ هم ازاین قانون مستثنی نیست. جمعیت ملخ، هرساله بدلیل ازبین رفتن زنجیره طبیعی موجوداتی که ازآنها تغذیه میکنند، افزایش یافته است. شروع فعالیت ملخ ها قبل از فصل گرما بوده و تا شروع فصل سرما ادامه می یابد. مبارزه با این آفت برای حفظ امنیت غذایی بسیار مهم است و اگر مبارزه مؤثری صورت نگیرد تمام محصولی که کشاورز برای تولید آن زحمت کشیده است مورد حمله قرارگرفته و از بین می‌رود.
ملخ ها ازنظررفتاری به دودسته مهاجم وغیرمهاجم تقسیم میشوند. متعلق به خانواده بسیار بزرگی بنام Acridoideaهستند و اینگونه طبقه بندی میشوند:
دسته؛ جانوران، شاخه؛ بندپایان، رده؛ حشره؛ راسته؛ راست بالان، تیره؛ کج صورتان، جنس؛ ملخ، گونه؛ بیش از 100 گونه ملخ در دنیا وجود دارد که با توجه به نوع گونه ای و نوع تغذیه رفتار متفاوتی دارند. برخی ملخ ها به طور عمده از چمن و علوفه تغذیه می کنند، در صورتی که گروهی دیگر تغذیه از گیاهان پهن برگ را ترجیح می دهند. تعدادی نیز تغذیه خود را به گیاهانی که ارزش اقتصادی بالایی ندارند محدود کرده و برخی دیگرهمه چیزخوار بوده و تا حتّی علف های هرز رانیز مورد هجوم قرارمیدهند.
آنچه در ایران باعث صدمات اقتصادی بسیار و نابودی محصولات زراعی میشوند در درجه نخست ملخ (صحرایی) دریایی Schistocerca gregaria، سپس ملخ مراکشی Dociostaurus maroccanus و ملخ مدیترانه ای Calliptamus italicus هستند. البته گونه های دیگری نیز وجود دارند که موضوع این مقاله نیست و در کلاسهای دروس دفع آفات نباتی به تفضیل در موردشان صحبت میشود.
ملخی که از اواخر زمستان ۱۳۹۷ و در طول بهار و تابستان ۹۸ و امسال خسارت زا بودند «ملخ صحرایی» نام دارد که البته اصطلاحاً بدلیل عبور از روی دریا به آن «ملخ دریایی» نیز می‌گویند.
ملخها کلیه ویژگی های معمولی یک شاخه حشرات را دارا هستند. در اینجا، از توضیح خصوصیات زیستی، فیزیکی و بوم شناختی ملخ ها امتناع میکنیم، چون در اکثرکتب حشره شناسی بتفضیل نحوه تشخیص، پراکنش و سایر خصوصیات توضیح داده میشود. ملخهایی که در پاییز وارد ایران میشوند، دارای رنگ قرمز مایل به قهوه ای هستند
عکس ملخ قرمز متمایل به قهوه ای
و پس از دو تا سه ماه پرواز، موقعی که نزدیک به بلوغ جنسی میشوند، بتدریج لکه های زرد روی بدنشان ظاهر می‌گردد و در موقع تخمریزی زرد میشوند. این تغییر رنگ در ملخهای نر کامل تر و واضح تر از ملخهای ماده است. نسل‌های بهاره و تابستانه ملخ های بالدار در ایران دارای پشت گلی روشن هستند و بعد در اثر پرواز و بلوغ جنسی زرد لیمویی میشوند. بالهای رویی نسبتاً شفاف و دارای تعداد زیادی لکه‌های تیره میباشد.
ساق پاهای عقب زرد رنگ و دارای خارهایی است که انتهای آنها سیاه می‌باشند. روی سطح زیری سینه اول بین قاعده دو پای جلویی یک برآمدگی کوچک به خوبی نمایان است.
عکس ملخ زرد لیمویی
بر پایه اطلاعات منتشرشده از سوی سازمان خواروبارجهانی (FAO) این ملخ ها میتوانند تا مسافت ۱۵۰ کیلومتردر روز را پشت سر بگذراند و در مسیر حرکت خود، هرچه گیاه و علف (حتی علفهای هرز) باشد را نابود کنند. فائو همچنین معتقد است که تغییرات اقلیمی، علت اصلی بروز این آفت طبیعی است. از آنجا که ملخ ها در گروه‌های میلیاردی به مزارع حمله میکنند، پیش‌بینی میشود طی ماههای آینده تعداد این ملخ ها ۴۰۰ درصد افزایش یافته و نه تنها زندگی نباتی بلکه حیات جانوری و به ویژه انسانی را نیز درکشورهای سه سوی اقیانوس هند به خطر بیندازند.
طول پروازی این ملخ ها بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر است و ممکن است در دو ساعت دسته های آنها ۲ کیلومتر جابه جا شود. ریزش ملخ ها ممکن است در دستجاتی تا ۵۰ میلیون هم برسد. ملخ های صحرایی پس از ورود به مناطق ساحلی جنوب ایران تغذیه مختصری کرده و وارد مرحله جفتگیری میشوند و در صورتی که بین ۳ تا ۴ روز اقدام مؤثری جهت دفع این آفت صورت نگیرد این حشرات اقدام به تخمریزی میکنند.
هرملخ ماده زمان تخمریزی، بین ۹۰ تا ۳۰۰ تخم را به صورت خوشه ای در عمق ۱۰ سانتیمتری ماسه زارهای گرم ومرطوب قرار می‌دهند و اگر در فاز اول، مبارزه برای جلوگیری از تخمریزی انجام نشود حجم مبارزه با این ملخ ها تا ۳۰۰ برابر افزایش می یابد. کپسول تخم ملخ دریایی که در خاک قرار دارد، تقریباً راست یا اندکی خمیده و از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت پایین محتوی تخم و قسمت بالای آن از ماده کف مانند به ارتفاع ۳۰–۴۰ میلیمتر و قطر ۷ میلیمتر پر شده است.
ملخ ماده در طول زندگی خود که ۳ تا ۵ ماه است، بین ۲ تا ۵ بار تخم ریزی میکند؛ در نتیجه هر ملخ بالقوه قادربه تولید بیش از هزارحشره دیگراست. نکته قابل توجه آنجاست که این تخم سالها در زمین می‌ماند و هنگامی که شرایط مساعد باشد، به شفیره تبدیل میشوند.
چرخه زندگی ملخ صحرایی شامل سه مرحله تخم، شفیره و بزرگسال بالدار است. ملخ بزرگسال یکی از بدترین آفات نباتی محسوب میشود چون نه تنها از سرعت و قدرت تخریب بالایی برخوردار است بلکه گاهی اوقات در گروه های چند میلیونی به زمین‌های کشاورزی و منابع طبیعی هجوم میبرند و باعث نابودی میلیونها هکتارزمین کشاورزی میشوند.
براساس تحقیقات بین المللی ملخ صحرایی میتواند حداقل روی زندگی یک نهم جمعیت کره زمین اثرمنفی برجای بگذارد. این نوع ملخ ها در مسیر عبور خود با تغذیه از سبزینه های مختلف از جمله جنگل‌ها، باغهای میوه، علوفه، غلات، صیفی و مراتع را از بین برده و باعث قحطی شوند. بنابراین مقابله به موقع با آنها ازاهمیت بالایی برخورداراست.
دلیل اولیه تولیدمثل وگسترش تهاجمی این آفت، تغیرات آب و هوایی ویژه اقیانوس هند، درشرق آفریقاست. سپس، ازآنجابه مناطق دیگرگسترش میابد. طغیان و ایجادخسارت این ملخ برای ایران دو منشا دارد؛ یکی کشورعربستان، بیابانهای جنوبی مشرف به مرزهای یمن، که درشنزارهای آن منطقه، تخمریزی وتولید مثل نموده وبخاطربارندگیهای زیاد، گرما و رشدگیاهان، غذای مناسب و فراوان برای گسترش دارند. سپس از آنجابخاطر وجود جبهه مناسب هوا وارد ایران میشوند و بازبخاطرشرایط مساعدجوی برای تولیدمثل دو نسل نیز در ایران بوجود میآورند.
منشا دوّم، ملخ های داخل خود کشور هستند. این ملخ ها به صورت انفرادی درداخل کشور زندگی میکنند، بارندگی‌های مناسب سالهای اخیرباعث افزایش جمعیت ملخ های داخل کشور شده و وضعیت بحرانی این آفت را در استانهای سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان، فارس و تا حدودی خوزستان و جنوب کرمان رقم زده است. که اینها نتیجتا راهی کشورهای پاکستان و هندوستان و گاهی دورتر میشوند.
ملخ ایتالیایی گونه ای دیگر از ملخ های شاخ کوتاه است. این گونه مجموعاً ۱۰ زیرگونه دارد. ملخ ایتالیایی در مردادماه تخم می‌گذارد و عمرش یکسال است. ملخ ایتالیایی که در ایران به نام ملخ بومی نیز مشهور است، در تمام کشورهای مدیترانه ای و همچنین اروپای مرکزی یافت میشود. سال‌هایی که جمعیت این ملخ طغیان داشته باشد، تمام پوشش گیاهی و سرسبزی اطراف خود را مورد هجوم قرار می‌دهند و اگر گیاهان مورد حمله در ابتدای مرحله رشد باشند کاملاً نابودمی‌شوند.
تخمهای این ملخ بطول ۶ میلیمتر و بشکل استوانه ای کشیده و تا حدودی نیز خمیده است کپسول تخم ۳۵ میلیمتر طول و۶ میلی‌مترعرض دارد. پوسته کپسول سخت و هر یک محتوی ۲۵–۳۰ عدد تخم میباشد. پوره جوان ۶ میلیمتر طول داشته و رنگ آن قهوه‌ای متمایل به خاکستری یاسیاه است شکم آن در قسمت داخلی زرداست و سه نوار طولی روی سینه اول دارد. پوره حشره۱۳–۳۰ میلیمتر طول دارد و برنگ حشره کامل است.
ملخ ایتالیایی تقریباً در تمام مناطقی که ملخ مراکشی وجود دارد، گسترش دارد و اکثر اوقات تشخیص این گونه ها را با اشکال مواجه میکند. با آنکه این ملخ در بعضی از کشورهای اروپایی و آفریقایی شیوع دارد، ولی خسارت آن بیشتر در آفریقای شمالی، ایتالیا، مجارستان، روسیه و ایران میباشد. ملخ ایتالیایی در نواحی جنوبی و غربی ایران مخصوصاً در همدان، کرمانشاه، ملایر، نهاوند، فارس، اطراف تهران، گیلان، مازندران، آذربایجان، خراسان و خوزستان گسترش دارد. از نظراکولوژی، ملخ ایتالیائی زمین‌های خشک وکم علف را برای تخمریزی به جاهای دیگر ترجیح می‌دهد و بطورمحسوس به علفهای جنس درمنه (Artemisia) علاقمنداست، زیرا این علف‌ها خوراک پوره ها (شفیره) آنرا تأمین میکند. گیاهان چلپک ازجنس مریم‌گلی (Labietaceae) که اغلب در کنار جاده ها، کشتزارها و پیرامون روستاها فراوان است، برای تغذیه این ملخ مناسب است و در این محل‌ها نشو و نمای این نوع ملخ بخوبی انجام میشود. همچنین مراتع و علفزارهای طبیعی نیز که بواسطه کمی آب و چرامخروبه میشوند برای نشو و نمای آن مساعداست.
سابقه وجود ملخ به قبل از دایناسورها برمی گردد و بر اساس فسیل‌های کشف شده این حشرات از ۳۰۰ میلیون سال قبل وجود داشته اند. ملخ بطورکلی وملخ های صحرایی ومهاجرعلی الخصوص ازدیرباز دشمنان دیرینه کشاورزی در ایران بوده اند. توانایی تخریب و خسارات آنها از زمانهای دور توجه کشاورزان را به خود جلب کرده است. دانشنامه های بجامانده ازدوران باستان در خاور نزدیک مرتبط با حشره شناسی، از دوران سومری‌ها و اکدی‌ها که به هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردند، گونه های مختلفی ازملخ را فهرست کرده اند که ملخ مهاجر نیزدرمیان آنهاست. این دانشنامه هاروی مجموعه ای از الواح گلی خام نوشته شده اند. نام ملخ همیشه مترادف بوده است بانابودی کشاورزی و در نتیجه قحطی موادغذایی.
حمله ملخ دریایی در زمستان گذشته چیزی حدود ١٢٥هزار‌میلیاردتومان محصول کشاورزی را در استانهای جنوبی ایران در معرض خطرقرار داد و در نهایت هم مشخص نشد که ملخ ها چقدر خسارت به مزارع ایران وارد کردند. امّا بر اساس برآورد بانک جهانی بدون اقدامات جدی و در مقیاس وسیع برای کنترل ملخ ها، خسارات ناشی ازهجوم آنها میتواند تا پایان امسال به ۸/۵ میلیارددلار برسد. همچنین براساس ارزیابی بازوی هماهنگی کمکهای بشردوستانه سازمان ملل متحد (OCHA) تاکنون، خسارات حاصله از این هجوم ملخ دریایی میتواندحداقل به ۴/۸ میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور آسیب رسانده باشد.
به گفته کارشناسان مختلف وسازمان خواروبارجهانی (FAO) حرکت گسترده ملخ در شرق آفریقا میتواند پیامدهای ویران کننده ای داشته باشد. نهادهای بین‌المللی درباره امنیت غذایی ۱۳ میلیون نفر در کنیا، اتیوپی و سومالی هشدار داده و وضعیت نگران کننده ای پیش‌بینی کرده اند. ملخ های صحرایی کم اشتها نیستند و روزانه به میزان وزن خود دو گرم غذا می‌خورند. این حشرات گرسنه در مدت زمان بسیار کوتاهی مناطق عظیمی را ویران میکنند. اینگونه ملخ ها قادرند به اندازه ۳۵ هزار نفردر یک روز غذا بخورند. این ملخ ها به معنای واقعی کلمه غذای مردم را می‌خورند.
محققان دلیل افزایش ملخ دریایی راناشی از تغیرات آب وهوایی شدید درحوزه اقیانوس هند دانسته اندکه درغرب آن درجه حرارت سطح آب اقیانوش افزایش یافته و در قسمت شرقی خنکترشده است. برآینداین دو جبهه هوا در اقیانوس هند، ایجادسیکلونهای شدید دربخش غربی شده که حاصل آن بارندگی شدید سالهای اخیردر منطقه کشورهای شاخ افریقا، شبه جزیره عربستان و بخشهای جنوبی ایران بوده است. دینامیک چنین شرایط در حوزه شرقی اقیانوس هند، باعث بادهای شدید و خشک است که آتش سوزیهای قاره استرالیا و اندونزی هم ناشی ازاین رفتار دوگانه هوا(بنام Indian Ocean Dipole) میباشد. دانشمندان مسائل زیست محیطی و علوم جوّی، این پدیده را نتیجه جنگل زدایی شدید، افزایش گازهای گلخانه ای، گرمایش زمین در اثر تخریب طبیعت، بهره وری بیرویه ازمنابع طبیعی، تأثیرتشعات خورشیدی ودیگرعوامل مؤثردریک توسعه اقتصادی ناپایدار دانسته‌اند.
ملخ های صحرایی به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی با سرعت استثنایی تولید مثل میکنند. در شرایطی خاص به هم پیوسته، دستجات بزرگی را تشکیل می‌دهند وشروع به مهاجرت میکنند. داستان از زمانی وحشتناک می شود که رفتار ملخ ها به حالت طغیانی و مهاجم درمی‌آید. علت این امر بالا رفتن شدت بارندگی سالیانه بعداز دوره‌های خشکسالی است، که این تغیرات محیطی باعث بالا رفتن نروترانسمیتر(سروتونین) در مغز ملخ هاشده و سبب تحریک بتولید مثل شده، هیجان و گرایش به انبوهگرایی آنها میشود. افزایش سروتونین ملخ ها را به اجتماعات عظیم تبدیل می کند. تحقیقات جدید نشان می دهد که سروتونین ماده شیمیایی مغز، باعث ایجاد رفتارهای مخرب و مضر درآنها می شود.این جمعیت برای پیداکردن غذا دست به مهاجرت های دسته جمعی وطولانی می‌زنند که با حمله به مزارع خسارات زیادی به بار میآورند.
علت دقیق حمله ملخ ها هنوز به خوبی روشن نیست وکماکان مورداختلاف نظروتحقیق صاحبنظران است.
همآنگونه که اشاره شد، مهمترین عامل درافزایش جمعیت ملخ ها، شرایط آب و هوا بخصوص در زمان تخم ریزی می باشد. آب و هوای سرد و مرطوب به شدت برای ملخ های نوزاد مضر بوده وهمینطور، از طرفی آب و هوای خشک زمستان به دلیل عدم رشد گیاهان، یکی از عوامل کمبود غذا برای ملخ ها به حساب میآید. ولی آب و هوای گرم و مرطوب مساعدترین موقعیت را برای گسترش ملخ بوجود میآورد.
بطورکلی مبارزه مطلوب در دفع آفات نباتات مبارزه بیولوژیکی است. زیرا که استفاده ازسموم نه تنها حشرات مفید را هم از بین میبرند، بلکه سبب آلودگی خاک، آب، هوا، محصولات زراعی و انسان هم میشود. اصلاً بعید نیست باورکنیم که ازبین رفتن زنجیره موجودات دیگری که از ملخها تغذیه میکردند در ارتباط با مسمومیت طمعه هایشان بوده است. نابودی آنهارابطه باتغذیه از دانه های سمپاشی شده و یا تجمع سموم در محیط زندگیشان داشته است.
امّا، مؤثرترین شیوه کنترل و ریشه کنی ملخ ها در زمان حمله، سمپاشی و یا طعمه گذاری است، که جهت موفقیت دراین امربایدعملیات سمپاشی، مواقعی که هوا ساکن است و بادی نیست، در چمنزارها، مزارع و محل های تخم ریزی ملخ هامتمرکز بوده و توسط متخصصین کارآزموده دفع آفات مدیریت شود. مبارزه با ملخ ها بهتراست بیشتر روی ملخ های جوان متمرکزباشد و سمپاشی مستقیماً برروی مناطق رشد و تکثیرآنها صورت گیرد. زمان مطلوب برای مبارزه با ملخ ها در ارتفاعات پایین، اصولاً ماه اردیبهشت و در ارتفاعات بالاتر، ابتدای خرداد ماه است.
مطالعه و تحقیق در مورد جلوگیری ازهجوم و حمله ملخ ها نشان می دهد که مؤثرترین نحوه مقابله و کنترل ملخ ها ممانعت جدی از افزایش جمعیت آن هاست. شاخص مناسب ازبرآوردجمعیت ملخ، برای مطلع شدن از مشکلاتی که سال بعد ایجاد خواهد کرد، اواخر تابستان و اوایل پاییز است. همچنین، تعیین میزان تخم ریزی در فصل تکثیر ملخ ها و بررسی شرایط آب و هوایی منطقه می تواند ما را از میزان جمعیت ملخ ها در شروع فصل بعدی فعالیت آن ها آگاه نماید.
در طبیعت، برخی از حشرات از ملخ ها تغذیه می کنند.
به عنوان مثال گونه ای از سوسک ها به نام (سوسک تاولی Blister beetls) که بیشتر روی علوفه هازندگی میکنند بر روی غلاف و پوسته بیرونی تخم های ملخ ها رشد کرده و با تغذیه از میزبان خود بالغ و چرخه زندگی آن ها توسعه می یابد. مگس های هار بالغ و دیگر گونه های مگس، آفات طبیعی ملخ ها بوده و از آن ها تغذیه می کنند. بسیاری از پرندگان بخصوص (لنگ شاخ Horned Lark) و(قوش کوچک Kestrel) و سارها از ملخ ها تغذیه می کنند. بعضی اوقات گرگسانان، البته نه بعنوان غذای اصلی، نیز از ملخ ها تغذیه می کنند.
ملخ ها در معرض برخی از بیماریهای غیر معمول و انگلهای داخلی نیز قرار دارندکه سبب نابودیشان میشوند. همچنین قارچها، ازجمله (Entomophthora grylli،Metarhizium anisopliae ملخ ها را آلوده کرده و در مدت کوتاهی قبل از اینکه ملخ ها حرکت کنند از بین میروند وروی گیاهان می چسبند که از این طریق آلودگی گسترده ای بوجود میآورند. به علاوه یک نماتود(کرم) بسیار بزرگ (Mermis nigriscens ) از بدن ملخ ها تغذیه کرده و شایان ذکر است هر دو مورد ذکر شده در هوای مرطوب و گرم رشد می نماید و سپس گسترش می یابد.
دریک نظام سیاسی قانونمندودارای ضوابط مردم بنیان همه ارگانهای حکومت مانند حلقه های یک زنجیرهستند که درارتباط محکم تنگاتنگ بایکدیگرند. امّا در یک نظام ملوک الطوایفی سلطانی نظیرایران این حلقه ها از یکدیگر گسسته و یا ارتباطی سست با یکدیگر دارند. نظام مدیریت کشاورزی هم خارج ازاین چرخه معیوب ناهمآهنگی، رانتخواری، تبعیض و غارت نیست. تازمانی که سود سرشار از واردات و قاچاق کالا توسط باندهای مافیایی حاکم وجوددارد، که عمدتاً به دم و دستگاه رهبری وصل بوده و یا با مدیریت سپاه پاسداران است، سخن گفتن ازحمایت و مدیریت علمی مسائل کشاورزی امری بیهوده وسراب است.
وقوع سیلها، زلزله ها، ویروس کرونا و دیگر بلایای متعددسالیان اخیر و پیامدهای فاجعه‌باری که داشتند، نشان دادکه رژیم غارتگر آخوندها اساساً اهل این حرفها نیستند و اصولاً با چنین مقولاتی بیگانه اند و آنچه که با ماندگاری این رژیم مربوط نیست،جایی هم در برنامه های رژیم ندارد. بلایای مورد اشاره مجموعاًناشی ازغارت بدون وقفه محیط زیست، سوءمدیریت آشکار و خیانت دولتمردان ایران بوده است. اکنون یکبار دیگر با توجه به پیش‌بینی‌ها و هشدارهای اکید داده شده ازسوی سازمانهای بین الملی نسبت به هجوم ملخ، یک پرونده خیانت‌بار دیگر از عدم توجه و سهل انگاریهای متداول رژیم در زمینه محیط زیست و امورکشاورزی گشوده شد.
نیازبه هیچ پژوهش علمی پیچیده نیست تا متوجه شویم ضرر زیانی که قابل جلوگیری و مهار بوده تا به طبیعت، مزارع و مردم ایران آسیبی نرساند، متأسفانه محقق نشده است! و این امریست که در اولویت این رژیم ضدبشرنیست. اولویت اول وآخراین رژیم حفظ وسرپانگهداشتن خود است که در سرکوب و صدورتروریزم خلاصه میشود و کل امکانات مادی کشوربایددراین راه مدیریت شود.
یکی از مهمترین راه کارهای مقابله با ملخ و دیگرآفات مشابه، همکاریهای منطقه ای و بین المللی است. نیازی به یادآوری ندارد که این ملخ ها هزاران کیلومتر را ازشاخ آفریقا تا خاورمیانه، ایران، هندوپاکستان و ماورا در آسیارا طی میکنند، احتیاج بیک دیپلماسی فعال و برمبنای یک سیاست همزیستی مسالمت آمیزو بحران ستیزدارد. چنین سیاستی با گروه خون سیاست خصمانه آخوندها و نظریه فاشیستی حاکم برنظام ولایت فقیه ابداً سازگاری ندارد. باهمکاریهای منطقه ای ویاری گرفتن ازتجربیات علمی وفنی دیگرکشورها وارگانهای مشاوره دهنده بین الملی به آسانی میشود با این پدیده در میانه راه و در مسیرچند هزارکیلومتری آن قبل از ورود به ایران مقابله کرد، کاری که البته از آنها مطلقاًانتظار نمی‌رود. کما اینکه مقابله باپدیده ریزگردها نیز تنها در کادر همکاریهای منطقه‌یی متصوراست. علاوه براین، شبکه های وسیع بادشکن در اطراف مزارع میتوانند کاربردی چندمنظوره داشته باشند، هم سرعت وزش با دراتقلیل دهند و هم مانع اولیه هجوم ملخ به مزارع باشند.
بنابراین، جهت غلبه برآفت ملخ، دیگر بلایا، کرونا و آفت ولایت فقیه، خلاصه کلام همآنست که رهبرانقلاب نوین مردم ایران گفته اند:
«اگر برای رژیم ولایت فقیه هر مرگ یک فرصت و یک نعمت است، ما باید با شورش و جنگ صد برابرآن رابه تیک تاک قیام وناقوس سرنگونی تبدیل کنیم. فرصت استبداددینی و رژیم دجال و ضدبشری به پایان رسیده است. شورشگران پیروزی می‌سازند».
❊ دکترخلیل خانی متخصص مسائل زیست محیطی بوده ویک فعال حقوق بشر است.
بیشتر بدانید:
سیلابهای ویرانگر در ایران ، محصول مدیرانی غارتگر!گفتگو با خلیل خانی
سپاه عامل قتل‌عام محیط زیست ایران!: گفتگو با خلیل خانی
ریزگردها، آلودگی هوا یا ابرمرگ؟
اوضاع جنگلهای ایران(جنگل هیرکانی) ، وای اگرازپس امروزبودفردایی؟
هیولایی به نام فروریزش و فرونشست زمین در ایران
